Στο έργο του «Πολιτεία», ο Πλάτων σκιαγραφεί την ιδανική πολιτεία η οποία, όντας τέλεια, χαρακτηρίζεται απ’ όλες τις αρετές, που συνοψίζονται στις εξής: σοφία, ανδρεία, σωφροσύνη, δικαιοσύνη.
Η έρευνα των αρετών αρχίζει με τη σοφία, η οποία θα πρέπει να χαρακτηρίζει τους ‘φύλακες’, δηλαδή αυτούς που προορίζονται να κυβερνήσουν.
Οι κυβερνήτες οφείλουν να είναι χαρισματικοί, με ανώτερο πνεύμα και ήθος ώστε να εμπνέουν τις άλλες κοινωνικές τάξεις. Θα πρέπει να είναι κυβερνήτες-φιλόσοφοι που θα έχουν το υψηλό καθήκον ν` αφοσιώνονται αποκλειστικά στη διακυβέρνηση της πολιτείας.
Η ανδρεία είναι η αρετή που θα πρέπει να χαρακτηρίζει τους ‘επίκουρους’, των οποίων η αποστολή συνίσταται στην προστασία της πολιτείας από κάθε εχθρική επιβουλή σε καιρό πολέμου, ενώ σε καιρό ειρήνης ασκούν παρεμφερή διοικητικά ή αστυνομικά καθήκοντα χωρίς αυθαιρεσίες και απαλλαγμένοι από προσωπικές φιλοδοξίες.
Ο Πλάτων εκτός από τις δύο τάξεις των ‘φυλάκων’ και των ‘επικούρων’, διακρίνει και την τρίτη τάξη, αυτή των ‘δημιουργών’.
Αυτή αποτελείται από τους αγρότες, τους τεχνίτες, τους εμπόρους και γενικά απ` όλους εκείνους που ασχολούνται με την παραγωγή και διακίνηση των υλικών αγαθών.
Η αρετή της σωφροσύνης συνδέεται με την τρίτη τάξη αλλά όχι μόνο με αυτή. Η σωφροσύνη είναι καρπός παιδείας και αγωγής και θα πρέπει να ενδημεί στο σύνολο του πληθυσμού της πολιτείας. Σε αντίθεση με τη σοφία και την ανδρεία, η σωφροσύνη είναι αρετή πολιτική και ατομική και δεν αποδίδεται σε μια ιδιαίτερη κοινωνική τάξη. Η ύπαρξή της εναρμονίζει και τις τρεις τάξεις και εκδηλώνεται με τον έλεγχο των ορμών και των επιθυμιών και με την εκούσια συγκατάθεση των πολιτών τόσο ως προς τον τρόπο διακυβέρνησης όσο και ως προς τα πρόσωπα των κυβερνώντων.
Η κάθε μία λοιπόν από τις τρεις τάξεις έχει έναν αυστηρά δικό της ρόλο, ο οποίος οφείλει να υπηρετείται με απολύτως καθορισμένα καθήκοντα και υποχρεώσεις. Έχοντας αυτό ως δεδομένο, ο Πλάτων θεωρεί πως η αρετή της δικαιοσύνης χαρακτηρίζει την πολιτεία όταν κάθε μία από τις προαναφερθείσες τάξεις επιτελεί τα δικά της καθήκοντα και πράττει τα δικά της έργα χωρίς να παρεμβαίνει και να εμπλέκεται στα έργα και τα καθήκοντα άλλης τάξης. [Η του οικείου τε και εκάστου έξις τε και πράξις δικαιοσύνη αν ομολογοίτο. 433 e 12].
O τρόπος με τον οποίο ο Πλάτων αναλύει τις αρετές που θα πρέπει να χαρακτηρίζουν την ιδανική πολιτεία, ανάγοντάς τες στην εσωτερική κατάσταση του ατόμου, είναι αξιοθαύμαστος. Θα είχε ενδιαφέρον να σταθούμε στο θέμα της ‘ανδρείας’ και στον τρόπο που ο συγγραφέας ορίζει την αρετή αυτή και τις προϋποθέσεις που θέτει ώστε να μπορεί κάποιος να ονομασθεί ‘ανδρείος’.
«Η ανδρεία λοιπόν είναι η διαφύλαξη των πεποιθήσεων που έχουν διαμορφωθεί μέσω της παιδείας σχετικά με το τι είναι σεβαστό και πρέπον (ιδεώδες). Και λέγοντας διαφύλαξη αυτών των πεποιθήσεων, εννοώ το να τις προστατεύει κανείς και να τις κρατά ακέραιες και στις λύπες και στις χαρές και στους κινδύνους και να μην τις βγάζει από την ψυχή του.
»Όταν οι βαφείς θέλουν να βάψουν μάλλινα νήματα και επιθυμούν να τους δώσουν πορφυρό χρώμα, αρχικά διαλέγουν, ανάμεσα στα τόσα χρώματα, τα λευκά. Έπειτα προετοιμάζουν το μαλλί υποβάλλοντας το σε μια ολόκληρη επεξεργασία, ώστε να γίνει όσο το δυνατόν πιο δεκτικό στο χρώμα και μόνον τότε το βουτούν στη βαφή. Κι όταν βαφεί με αυτόν τον τρόπο παίρνει ένα χρώμα λαμπερό που παραμένει ανεξίτηλο και είναι ανθεκτικό στο πλύσιμο και στα καθαριστικά. Όσα όμως δεν έχουν βαφεί με αυτόν το τρόπο, είτε είναι λευκά είτε άλλου χρώματος, το αποτέλεσμα που προκύπτει είναι απογοητευτικό.
»Να θεωρήσεις λοιπόν ότι και εμείς κάτι τέτοιο κάναμε, στον βαθμό που μπορούσαμε, όταν διαλέγαμε τους στρατιώτες μας και τους μορφώναμε με μουσική και γυμναστική. Και μη φανταστείς ότι είχαμε στο μυαλό μας τίποτε άλλο από το να πείσουμε τους νέους μας, ώστε να δεχθούν όσο το δυνατόν καλύτερα τους νόμους, όπως γίνεται με τη βαφή, έτσι που χάρη στην καλή φυσική τους προδιάθεση και την κατάλληλη ανατροφή που θα τους έχει δοθεί, να μένουν ανεξίτηλες οι πεποιθήσεις τους σχετικά με όλα εκείνα που πρέπει να σέβονται και με όλα τα άλλα, και αυτές τις πεποιθήσεις τους να μη τις επηρεάζουν δραστικά καθαριστικά όπως η ηδονή, η λύπη, ο φόβος και οι επιθυμίες. Μιας τέτοιας λογής δύναμη και διαφύλαξη, κάτω από οποιεσδήποτε συνθήκες, της πεποίθησης σχετικά με τα ιδανικά της πολιτείας —μιας πεποίθησης που είναι σωστή και εναρμονισμένη με τον νόμο—, εγώ την ονομάζω και τη θεωρώ ανδρεία. [Την δη τοιαύτην δύναμιν και σωτηρίαν δια παντός δόξης ορθής τε και νομίμου δεινών τε πέρι και μη ανδρείαν έγωγε καλώ και τίθεμαι.]»
Πλάτωνος «Πολιτεία» 429 c5 - 430 b5
