Η Εκπαίδευση Σάτυα Σάι στις Ανθρώπινες Αξίες αποτελεί μια από τις βασικές δραστηριότητες του Οργανισμού Σάτυα Σάι σε ολόκληρο τον κόσμο. Παράλληλα, έχουν ιδρυθεί σχολεία Σάτυα Σάι, με κύριο στόχο την ενσωμάτωση της διδασκαλίας των Ανθρωπίνων Αξιών στο αναλυτικό πρόγραμμα λειτουργίας τους. Έτσι επιτυγχάνεται μια ολοκληρωμένη ανάπτυξη των παιδιών, τα οποία μέσα από τη παραδειγματική τους ζωή θα είναι σε θέση να καταδείξουν τη μεγάλη σημασία του καλού χαρακτήρα, παράλληλα με τις υψηλές τους επιδόσεις στον ακαδημαϊκό τομέα.
Τα σχολεία Σάτυα Σάι αποτελούν ένα φωτεινό φάρο που οδηγεί όλους εκείνους, που υπηρετούν το δύσκολο και ιερό έργο της εκπαίδευσης των παιδιών. Μέχρι το Σεπτέμβριο του 2008 που γράφτηκε αυτό το κείμενο υπήρχαν 83 τέτοια σχολεία στην Ινδία και 41 σχολεία σε διάφορες άλλες χώρες του κόσμου, όπως στην Αγγλία, την Αργεντινή, την Αυστραλία, τη Βραζιλία, τον Καναδά, το Εκουαντόρ, τη Νέα Ζηλανδία, το Φίτζι, την Ινδονησία, την Κένυα, το Νεπάλ, τις Φιλιππίνες, την Νότιο Αφρική, τη Σρι Λάνκα, την Ταϊλάνδη, την Ταϊβάν, τη Ζάμπια κ.α.
Στα βιβλία "Εκπαίδευση στις Ανθρώπινες Αξίες" και "Η ένταξη των Ανθρώπινων Αξιών σε σχολικά μαθήματα και δραστηριότητες" των Ελληνικών Εκδόσεων Σάτυα Σάι μπορείτε να βρείτε μια ολοκληρωμένη προσέγγιση στη φιλοσοφία του διεθνούς αυτού εκπαιδευτικού συστήματος. Το 2007 κυκλοφόρησε το βιβλίο "Παγκόσμια επισκόπηση της Εκπαίδευσης Σάτυα Σάι", το οποίο μεταφράστηκε στα Ελληνικά, υπάρχει στο διαδίκτυο σε ηλεκτρονική μορφή και παρουσιάζει με λεπτομέρεια όλες τις πτυχές της Εκπαίδευσης Σάτυα Σάι. Το 2011 εκδόθηκε το φυλλάδιο EDUCARE του Ινστιτούτου Εκπαίδευσης Σάτυα Σάι Νότιας Ευρώπης. Το 2013 εγκαινιάστηκε ο διαδικτυακός χώρος του Ινστιτούτου Εκπαίδευσης Σάτυα Σάι Νότιας Ευρώπης (Ελληνική σελίδα). Για την εκπαίδευση Σάτυα Σάι στις Ανθρώπινες Αξίες υπάρχει και το σχετικό βίντεο: Sathya Sai EDUCARE.
Το 2020 εκδόθηκε το εγχειρίδιο με τα βασικά στοιχεία της εκπαίδευσης Σάτυα Σάι από το Ινστιτούτο Εκπαίδευσης Νοτίου Ευρώπης (ISSE).
Πιο κάτω παρουσιάζεται με λίγα λόγια ο σκοπός, οι αξίες και η μεθοδολογία της Εκπαίδευσης Σάτυα Σάι:
Ο Σκοπός της Εκπαίδευσης
"Ο σκοπός της εκπαίδευσης είναι το ΕΥ ΖΗΝ και όχι απλά τα προς το ζην."
- Σάτυα Σάι Μπάμπα
"Ου το ζην περί πλείστου ποιητέον, αλλά το ΕΥ ΖΗΝ."
- Σωκράτης
Ο Σάτυα Σάι Μπάμπα, όπως και όλοι οι μεγάλοι πνευματικοί δάσκαλοι του κόσμου, έχει τονίσει κατ` επανάληψη τον πολύ σημαντικό ρόλο της εκπαίδευσης, όχι τόσο όσον αφορά την απόκτηση των διάφορων ακαδημαϊκών γνώσεων, αλλά κυρίως όσον αφορά τη διάπλαση του χαρακτήρα και την πνευματική καλλιέργεια των νέων παιδιών. Ο Σάι Μπάμπα λέει:
"Σκοπός της εκπαίδευσης είναι ο χαρακτήρας. Σκοπός της γνώσης είναι η αγάπη."
Αυτός ο σκοπός στις μέρες μας φαίνεται πως έχει λησμονηθεί. Η εκπαίδευση έχει εκφυλιστεί σε μια διαδικασία απόκτησης κάποιου πτυχίου, το οποίο θα μπορέσει να προσφέρει στον κάτοχό του επαγγελματική αποκατάσταση και πολλά χρήματα.
Όμως ο πρωταρχικός σκοπός της εκπαίδευσης θα πρέπει να είναι η πνευματική καλλιέργεια των νέων ανθρώπων και η αποκάλυψη των πνευματικών αξιών που βρίσκονται εν δυνάμει μέσα τους. Έτσι θα καταστούν ολοκληρωμένοι και ευτυχισμένοι πολίτες έτοιμοι να υπηρετήσουν την κοινωνία με ένα πνεύμα ανιδιοτέλειας και αυτοθυσίας για το κοινό καλό.
Ο Πλάτων στον περίφημο διάλογό του "Πολιτεία" χαρακτηρίζει την παιδεία ως την τέχνη της στροφής της ψυχής προς την ιδέα του αγαθού. Τονίζει μάλιστα ότι η γνώση του αγαθού δεν είναι κάτι που βάζει κανείς μέσα στον άνθρωπο απ` έξω, αλλά πως ο καθένας έχει ήδη αυτή τη γνώση μέσα του και πρέπει να την αποκαλύψει με τη βοήθεια της κατάλληλης παιδείας.
Τα τελευταία χρόνια ο Σάι Μπάμπα έχει δώσει έμφαση στην ετυμολογία της αγγλικής λέξης education (εκπαίδευση), φωτίζοντας έτσι τον πραγματικό στόχο της εκπαίδευσης, όπως αναφέρθηκε παραπάνω. Η λατινική ρίζα της λέξης είναι διπλή: "educare", που σημαίνει τρέφω και "educere", που σημαίνει βγάζω έξω, αποκαλύπτω, εκδηλώνω κάτι που βρίσκεται σε λανθάνουσα κατάσταση μέσα μου. Τι είναι εκείνο που πρέπει κανείς να αποκαλύψει; Οι ανθρώπινες αξίες, η αρετή, το φως του αγαθού. Αυτά αποτελούν την αληθινή φύση του ανθρώπου, που τώρα βρίσκεται καλυμμένη από την άγνοια και τις ανθρώπινες αδυναμίες.
Συνεπώς η εκπαίδευση δεν πρέπει να είναι μια εξωτερική διαδικασία συσσώρευσης πληροφοριών (πράγμα που ιδιαίτερα τονίζεται σήμερα με την έκρηξη της τεχνολογίας της πληροφορικής), αλλά μια εσωτερική εργασία, που αποκαλύπτει τον πνευματικό πυρήνα της ύπαρξης του ανθρώπου και στρέφει το μάτι της ψυχής προς τα άνω. ΌπωςχαρακτηριστικάλέειοΣάιΜπάμπα:
"Education should not be information Education should be transformation."
"H εκπαίδευση δεν πρέπει να είναι πληροφόρηση, αλλά μεταμόρφωση."
Αυτή η εσωτερική μεταμόρφωση είναι και η μόνη που μπορεί να χαρίσει στον άνθρωπο την πραγματική ευτυχία. Λέει ο Αριστοτέλης στο έργο του "Ηθικά Νικομάχεια":
"Οφείλουμε κατά το μέτρο του δυνατού, να γινόμαστε αθάνατοι και να καταβάλλουμε κάθε προσπάθεια ώστε να διάγουμε τη ζωή μας σύμφωνα με το πολυτιμότερο μέρος του εαυτού μας. Γιατί η θεϊκή αρχή μέσα μας είναι κατά πολύ ανώτερη από οτιδήποτε άλλο. Η θεϊκή αυτή αρχή είναι η κατ` εξοχήν ουσία του ανθρώπου και αποτελεί το κυριότερο και θαυμασιότερο στοιχείο μας... Η πραγματική ζωή του ανθρώπου λοιπόν, είναι η ζωή του σύμφωνα προς τον νου και την αρετή. Μια τέτοια ζωή είναι και η ευδαιμονέστατη."
Περισσότερα για τους στόχους της Εκπαίδευσης στις Ανθρώπινες Αξίες, μπορεί κανείς να βρει στις εξής ομιλίες του Σάτυα Σάι Μπάμπα:
Αξίες και Μεθοδολογία
Για να επιτευχθούν οι παραπάνω στόχοι, ο Σάι Μπάμπα έχει θεσπίσει την Εκπαίδευση Σάτυα Σάι στις Ανθρώπινες Αξίες, ως μια από τις βασικές δραστηριότητες του Οργανισμού Σάτυα Σάι. Η εκπαίδευση αυτή, η οποία εφαρμόζεται σε περισσότερες από 170 χώρες σε ολόκληρο τον κόσμο, είναι διεθνώς γνωστή ως SSEHV (Satya Sai Education in Human Values). Το επίκεντρο της διδασκαλίας είναι οι πέντε πανανθρώπινες αξίες της Αγάπης, της Αλήθειας, της Ειρήνης, της Ορθής Συμπεριφοράς και της Μή-βιας, που αποτελούν την ουσία όλων των φιλοσοφικών συστημάτων και πνευματικών παραδόσεων. Η διδασκαλία επιτελείται μέσα από προσεκτικά σχεδιασμένα μαθήματα, τα οποία δομούνται με τη βοήθεια πέντε βασικών μεθόδων, που είναι οι εξής: Αφήγηση ιστοριών, σιωπηλή στάση, θετική σκέψη / προσευχή, ομαδικές δραστηριότητες και τραγούδι.
Αφήγηση ιστοριών
Η αφήγηση ιστοριών είναι μία από τις αρχαιότερες τέχνες. Πολύ πριν ο άνθρωπος αρχίσει να χρησιμοποιεί το γραπτό λόγο, η γνώση μεταδιδόταν από γενιά σε γενιά προφορικά, πολλές φορές με τη μορφή ιστοριών. Οι ιστορίες αυτές πέρασαν από μητέρα σε παιδί, από παππού σε εγγόνι και από δάσκαλο σε μαθητή. Οι περισσότεροι από τους πνευματικούς δασκάλους της ανθρωπότητας χρησιμοποίησαν τις ιστορίες σαν μέσο για να περάσουν τις διδασκαλίες τους. Ο Ιησούς Χριστός είναι ένα κλασσικό παράδειγμα. Τις περισσότερες από τις διδασκαλίες του μας τις έδωσε με τη μορφή παραβολών, δηλ. σύντομων και απλών ιστοριών που περιέχουν πνευματικά μηνύματα, εύκολα για να τα συλλάβουν οι απλοί άνθρωποι.
Αν αυτό ισχύει για τους μεγάλους, πόσο περισσότερο ισχύει για τα παιδιά. Οι ιστορίες τους προκαλούν βαθιά επίδραση, ιδιαίτερα αν ο δάσκαλος δε διαβάζει απλά την ιστορία, αλλά τη διηγείται με ένα ζωντανό τρόπο κερδίζοντας την προσοχή και το ενδιαφέρον των μαθητών και εμπνέοντάς τους να εφαρμόσουν τα ηθικά διδάγματα που περιέχουν στην καθημερινή τους ζωή. Η επιλογή των κατάλληλων ιστοριών είναι πολύ σημαντική και απαιτεί γνώση και πείρα από τη μεριά των δασκάλων.
Σιωπηλή στάση
Η σιωπηλή στάση ηρεμεί το νου των παιδιών, αυξάνει την ικανότητά τους για συγκέντρωση και απομακρύνει κάθε ένταση σωματική και νοητική. Στρέφει τα παιδιά προς τα μέσα και τα κάνει ικανά να παρατηρούν τον εαυτό τους και να ασκούν έλεγχο πάνω στο σώμα και το νου τους. Με σταθερή εξάσκηση γίνονται πιο ήρεμα και πειθαρχημένα και αυξάνεται η δημιουργικότητα και η αποτελεσματικότητά τους.
Θετική σκέψη / προσευχή
Ο νους του ανθρώπου είναι σαν ένας κήπος με λουλούδια. Αν ένας κήπος μείνει απεριποίητος, θα γεμίσει αγριόχορτα. Το ίδιο θα συμβεί και με το νου μας αν τον αφήσουμε απροστάτευτο για λίγο διάστημα. Πρέπει λοιπόν να τον προσέχουμε ξεριζώνοντας τα αγριόχορτα των αρνητικών σκέψεων και φυτεύοντας τα όμορφα λουλούδια των θετικών σκέψεων και της προσευχής. Με τη βοήθεια αυτών η καρδιά ανθίζει, ο νους εξαγνίζεται και καλλιεργούνται ευγενικές ποιότητες, όπως συγχώρηση, ταπεινότητα, υπομονή, θάρρος, πίστη, αγάπη κλπ.
Ομαδικές δραστηριότητες
Ένας καλός δάσκαλος σε οποιοδήποτε τομέα γνωρίζει πολύ καλά πως η μάθηση ολοκληρώνεται μόνο μέσα από την έμπρακτη εφαρμογή των γνώσεων που έχουν διδαχθεί θεωρητικά. Το ίδιο ακριβώς ισχύει και όσον αφορά τα μαθήματα της Εκπαίδευσης στις Ανθρώπινες Αξίες, όπου ιδιαίτερη βαρύτητα δίνεται στην ανάπτυξη της συλλογικής προσπάθειας και της βιωματικής δράσης των μαθητών μέσα από κατάλληλες δραστηριότητες και σχέδια εργασίας.
Οι δραστηριότητες αυτές περιλαμβάνουν ζωγραφική, χειροτεχνία, θεατρικά έργα, κουκλοθέατρο, αθλητισμό, δημιουργικά παιχνίδια, προσφορά ανιδιοτελούς υπηρεσίας, επισκέψεις σε μουσεία ή αρχαιολογικούς χώρους, εκπαιδευτικές εκδρομές, διοργάνωση εορτών σε ιδρύματα, περιβαλλοντικά προγράμματα, επαφή με τη φύση κτλ.
Οι ομαδικές δραστηριότητες πρέπει να προετοιμάζονται προσεκτικά, έτσι ώστε να κερδίζουν το ενδιαφέρον των παιδιών, αλλά και να εκπληρώνουν το διδακτικό τους στόχο. Προσφέρουν μια μοναδική ευκαιρία στους μαθητές να αναπτύξουν την πρωτοβουλία, τη συνεργασία και τη δημιουργικότητά τους, μετατρέποντας το χώρο διδασκαλίας σε χώρο χαράς και ζωής και διοχετεύοντας σε σωστές γραμμές την ενέργειά τους.
Τραγούδι
Το ομαδικό τραγούδι είναι ένας από τους πιο ευχάριστους και αποτελεσματικούς τρόπους για να εντυπωθούν τα πνευματικά μηνύματα των μαθημάτων στις καρδιές των παιδιών. Τα παιδιά τραγουδούν με χαρά ενώ ταυτόχρονα μαθαίνουν. Στην αρχαία Ελλάδα ο όρος μουσική δε σήμαινε απλώς τη μελωδία και το ρυθμό, όπως σήμερα, αλλά γενικά την ψυχική, πνευματική και ηθική μόρφωση. Ο Πλάτωνας θεωρεί τη μουσική ως το κυριότερο μέρος της ανατροφής των παιδιών γιατί, όπως λεει χαρακτηριστικά στην Πολιτεία του:
"Ο ρυθμός και η αρμονία διαπερνούν ως τα τρίσβαθα την ψυχή και φέρνουν μαζί τους την ομορφιά και την κάνουν όμορφη, αν είναι ορθός ο τρόπος της ανατροφής, ειδεμή, το αντίθετο. Εκείνος που θα ανατραφεί καθώς πρέπει με τη μουσική, θα αναγνωρίζει το καλό και το ωραίο και με ευχαρίστηση θα τα δέχεται στην ψυχή του, τρεφόμενος μ` αυτά και τελειοποιούμενος σε κάθε αρετή, ενώ απεναντίας θα αποστρέφεται και θα αποφεύγει κάθε τι αισχρό και ανάρμοστο από νέο παιδί ακόμα".
Εκπαίδευση Δασκάλων
Για την προετοιμασία των δασκάλων έχουν ιδρυθεί διεθνώς Ινστιτούτα για την Εκπαίδευση Σάτυα Σάι (ISSE), τα οποία εφαρμόζουν ένα κοινό πρόγραμμα διδασκαλίας. Υπάρχουν σήμερα 24 τέτοια Ινστιτούτα σε διάφορες χώρες του κόσμου. Σκοπός της εκπαίδευσης είναι να γνωρίσουν οι εκπαιδευόμενοι σε βάθος τις βασικές αρχές του προγράμματος και να τις βάλουν αυτοί πρώτοι σε εφαρμογή στην καθημερινή τους ζωή. Η μάθηση εδώ δεν είναι απλά μια θεωρητική διαδικασία συλλογής πληροφοριών, αλλά μια ουσιαστική εσωτερική μεταμόρφωση. Γνώση σημαίνει πράξη. Μόνον τότε ο δάσκαλος είναι δυνατόν να εμπνεύσει τους μαθητές, ώστε να εφαρμόσουν κι αυτοί στην πράξη τις Ανθρώπινες Αξίες. Οι μαθητές μαθαίνουν όχι απ` αυτό που λεει ο δάσκαλος, αλλά απ` αυτό που είναι.
Ο δάσκαλος είναι σαν μια δεξαμενή νερού και τα παιδιά είναι σαν τις βρύσες που παίρνουν νερό απ` αυτή τη δεξαμενή. Αν γεμίσουμε τη δεξαμενή με καθαρό νερό, τότε και από τις βρύσες παίρνουμε καθαρό, αγνό νερό.
Κατά τη διάρκεια της εκπαίδευσης οι εκπαιδευόμενοι διδάσκονται τις πέντε μεθόδους, που αναφέρθηκαν παραπάνω και μαθαίνουν να κάνουν χρήση βασικών διδακτικών εργαλείων, όπως είναι η γλώσσα του σώματος, τα εποπτικά μέσα, οι εννοιολογικοί χάρτες, η εποικοδομητική αξιολόγηση κτλ.
Για την επιτυχημένη εφαρμογή του προγράμματος ο ρόλος των γονέων είναι πολύ σημαντικός. Οι γονείς είναι οι πρώτοι δάσκαλοι των παιδιών και γι αυτό φέρουν το σημαντικότερο μέρος της ευθύνης για την ορθή διαπαιδαγώγηση των παιδιών τους. Η συμμετοχή επομένως των γονέων στο πρόγραμμα της Εκπαίδευσης είναι πολύ ουσιαστική, καθώς αυτοί πρώτοι πρέπει να δίνουν το παράδειγμα εφαρμόζοντας τις Αξίες στο σπίτι.
